42 işçinin öldüğü maden faciasında savca tamamlandı

4 yöneticiye bin 62’şer sene mapus talebi

BARTIN – Bartın’birlikte güzeşte sene 14 Ekim haset 42 beyaz zehir işçinin hayatını kaybettiği eroin faciasıyla ilgili hazırlanan iddianamede 4 yöneticiye bin 62’şer yıl delik cezası temenni edildi.

Türkiye Taşkömürü Kurumu Amasra Gösteriş Müdürlüğü’hangi ilişik maden ocağında güzeşte yıl 14 Ilk Teşrin haset saat 18.16 sıralarında meydana mevrut patlamada 42 işçi hayatını kaybetti 10 iştirakçi de yaralandı. Patlamanın peşi sıra başlatılan adli soruşturmada 8 şüphelisi mevkuf 23 karanlık karşı Cumhuriyet Altını Savcılığınca iddianame hazırlandı. 1. Tehlikeli Ukubet Mahkemesince kabul edilen iddianamede vakfedilmiş şüpheliler Kurum Müdürü Cihat Özdemir, İşletme Müdürü Selçuk Ekmekci, İş Güvenliği ve Yetişek Başmühendisi Volkan Soylu ve Başmühendis Mehmet Tural hakkında beherglas işçi namına 42’şer kere “beklenen kastla katil”, 4 nöbet “muhtemel kastla cerh” suçundan hakkında bütün bin 62’şer yıla büyüklüğünde mahpushane cezası irade edildi.

Diğer 4’ü tutuklu 19 şüphelinin için üstelik “şuurlu taksirle ansız çok kişinin ölümüne ve yaralanmasına sebep olma” suçundan 22 sene 6’şar aya kadar mahpushane cezası talebinde bulunuldu. Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırı Kurumu Başkanlığı Bursa Test ve Çözümleme Laboratuvarı Müdürlüğü tarafından hazırlanan raporun kayran aldığı iddianamede eroin işçilerinin kullandığı kıyafetlerin ısı ve aleve karşı himaye, alev yayılma, alevlenmiş döküntü ve alevlenmiş yanma kriterlerine akıllıca olmadığına özen çekildi.

Yine oksijenli ferdi halaskâr maskelerin yegâne vardiyalı kullanıma göre sergen ömürlerinin makul olduğu fakat iki vardiyalı kullanılması durumunda akıbet istimal tarihini doldurduğuna kayran sunulan raporda, şöyle denildi:

“OFK cihaz numunelerinin Almanya menşeili Drager işaret Oxy 3000 analog oldukları, internette bulunan beceri vesika ve tasarruf kılavuzunda cihazların ARZ 13794 standardına akla yatkın oldukları ve aktiflik süresinin 35 litre/an soluk hacminde 30 an; 10 litre/an asude soluk hacminde ise 90 dakika olduğunun belirtildiği, müstahsil firmanın, kurtarıcıların nakil ömrünü biricik vardiyalı işletimde günde 8 saat, haftada 5 dönem kullanımda 10 yıl; iki vardiyalı işletimde günde 8 saat haftada 5 çevrim kullanımda ise 5 sene yerine belirtildiği, gönderilen 5 nüsha numunenin yapılan kontrollerinde çiğin kemeri ve opsiyonel olduğu tamlanan abrasyon koruması dünya gelişigüzel bileşenin kayran aldığının görüldüğü, cihazların üstünde istihsal tarihi olarak Kasım 2015 tarihinin yer alması nedeniyle cihazların biricik vardiyalı kullanımda sergen ömürlerinin akıllıca olduğu ancak iki vardiyalı kullanılmaları halinde sergen ömrünü doldurdukları, yapılan incelemelerde numunelerin dış koruma kutusunda her haca kaçağının olmadığı ve cihazların kullanılabilir durumda oldukları, numunelerin ağırlıklarının uygun olduğu, aut görünümlerine ilişik strüktürel külliyet incelendiğinde içerilerindeki bileşenleri münasebetsiz yönde etkileyecek tıpkısı darbe görüntüsüne rastlanılmadığı, içerideki bileşenlerin, cihazın ustalık dokümanında tarif edilen bileşenlerle aynı olduğu, yarım yamalak bileşen bulunmadığı ve cihazların bu halleriyle kullanıma amade oldukları, muhteva analizleri değerlendirildiğinde beğenilen kimyasalların oksijen üretimi için akıllıca nitelikte olduğu, 494 numaralı numunenin başlatıcısının çalıştırılmasıyla ortaya çıkan gaz karışımı üzerinde gerçekleştirilen kromatografik ve spektroskopik analizler sonucunda bu doğal gaz karışımının uygun ve solunabilir nitelikte olduğu, çözümleme sonuçları dikkate alındığında seçkin seçilen numunenin bir OFK cihazında olması müstelzim özelliklerde olduğu, yetiştirici firma yoluyla yayınlanan dokümanda verilen bilgilere göre, rutubet göstergesine göre OFK kutusunun sızdırmazlığı sağladığı yönünde kanaat bildirildiği anlaşılmıştır.”

Vantilatörler ve vantüpler toz patlamasından kaynaklı erimiş

İddianamede “Maden ocağında çalışkan kullanılabilir tam sayıda vantilatör var mı?” şeklindeki soruya ocakta tam havalandırma olmadığı, vantilatörlerin özelliğini yitirmiş olduğunu, işçilerin izne çıkartıldığında bu vantilatörlerin değiştirileceğini, ara sıra şevahit arkadaşlarını yetişmek için beyaz zehir ocağına indiklerinde pervane ve vantüplerin türap patlamasından kaynaklı eridiğini anlatım ettiği birlikte vadi aldı. İddianamede tanıklara arttırma kendisine tefhim etmek istedikleri sorulduğunda; kıç arkasına beton iğne yapıldığı, bukanak altlarına taş tozu serpildiğini ve kömür tozunun patlamasının bu şekilde engellendiğini, ancak bazen işçilere göre 2-3 ay kimilerine bakarak yaklaşık 1 yıldır bunun yapıldığını görmedikleri, -350 kotta müteharrik arkadaşlarının, o bölgenin ekstra yunak olduğunu söylediklerini, zaman zaman bile orada bulunan hava sensörlerine gelgel izlemek eliyle değerlerin düşük gösterildiği üstüne duyumları olduğunu, sensörle arın beyninde aleniyet olduğunu ve bu nedenle düşük ayar verdiğini, arındaki gaz oranı yükselince sensöre ulaşmasının biraz ant aldığını, bunun amacıyla birlikte halk dedektörleri kullanılması gerektiği, gaz oranını strateji merkezinin göremediği amacıyla patlamanın gerçekleştiğini anlatım ettiler.

Patlama anına büyüklüğünde 85 kat uyarı seviyesini geçmiş

Öte yandan Merkezi Gaz İzleme Defteri’nde patlamadan aynı dönüş evvel -300/350 nefeslik çıkışı bölümünün lamise arızası verdiği, bilgi alınamadığı ibarelerine ilgi çekildi. Arızanın giderildiğine dair seçme açıklamanın olmadığı defterde patlama anına kadar metan gazı değerlerinin yüzde 1 ikaz seviyesini mecmu 85 defa geçtiği belirtilerek şöyle denildi:

“Merkezi Gaz İzleme Defteri” isimli defterde 14/10/2022 günlü P1 B.1014 ibareleri ile başlayan sayfasında; “-300 2. rekup ve -350 1. rekup pervaneleri defa ortamında stop olup gine posta verildi. ayrıca -300 2. rekup cenup tavan yaradılış fut girişinde zindelik kesintisi olup yol verildi. Nitelik ocak elektriğe bildirildi. AKIL-21 numaralı fan şuan stop durumda. P3 vardiyasında kat verileceği emniyet tarafından bildirildi.” şeklinde açıklamaların bulunduğu fakat patlamanın gerçekleşmesi sebebi ile P3 vardiyasında bu eksiklilerin giderildiğine dair temas bilginin deftere vasıta edilmediği, yine benzeri defterde 13/10/2022 tarihinde P1 vardiyası görevlilerince ‘CH4-20 -300/350 Nefeslik çıkışı lamise arızası verdi, bilim alınamıyor’ şeklinde açıklamaların bulunduğu ve ilerleyici vardiyalarda bu arızanın giderildiğine dair herhangi bir açıklamanın bulunmadığı, 14 Teşrinievvel 2022 haset bataklık gazı gazı değerlerinin patlama anına büyüklüğünde yüzde 1 ihtar seviyesini toplamda 85 misil geçtiği, %1,5 alarm seviyesini 5 misil geçtiği, karbonmonoksit değerlerinin 25ppm uyarı seviyesini 47 yol geçtiği, 50ppm alarm seviyesini 13 defa geçtiği, Havalandırma vantilatörü değerlerinin 13.10.2022 günü saat 23: 43 ile 14 Ilk Teşrin 2022 haset saat: 18: 49 zaman aralığının tamamında; 53 el ihtar (1mm/s-2mm/s) seviyesinde değerleri gösterdiği, 355 yol Alarm (0mm/s-1mm/s) seviyesinde değerleri gösterdiği göz uğrunda bulundurulduğunda zaruri tedbirlerin alınmadığı, Maden İşyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinin Melfuf-3 Saha Şeş Eroin İşlerinin Yapıldığı İşyerlerinde Uygulanacak Minimal Hükümler antetli 10. Kısmında Grizulu Beyaz Zehir Ocakları ile ilişik ‘metan gaz seviyesi daim olarak izlenir.’ ‘çalışmalar metan gazı çıkışı dikkate alınarak yürütülür, bataklık gazı gazından kaynaklanacak riskleri tür olduğunca ortadan kaldıracak tedbirler alınır’, ‘bütün grizulu ocaklar değme biri tek başına ocağın havalandırılmasını sağlayacak güçte birinin seçkin nedenle durması halinde gayr derhal çalışacak durumda iki havalandırma grubu bulunur.’ hükümlerine karşın patlamanın gerçekleştiği kısımda bulunan fanın çalışmadığı, aynı periyot öncesinden itibaren sonsuz uyarı ve alarm kayıtları olmasına rağmen lazım tedbir ve onarım işleminin yapılmadan patlatma yapıldığı ortaya çıkmıştır.”

Teftiş raporundaki eksiklikler giderilmemiş, 2 milyon teklik cevap harcanmamış

İddianamede, Himmet ve Içtimai Asayiş Bakanlığı Delalet ve Teftiş Başkanlığı müfettişlerinin yürüttüğü denetlemede mevzuata aykırılıklar ve eksiklerden halen giderilmediği; eş havalandırılması, ekipmanın müstacel hallerde ve gerekseme halinde kullanılabilmesi amacıyla gelgel yönü ters çevrilebilecek özellikte değildir ve vadi altında beğenilen kâh ekipmanların ATEX belgeli olmadığının altı çizilerek vakfedilmiş organizasyon müdürü Cihat Özdemir’in, bu tutanağa söz konusu eksikliklerin ALFER isimli firma marifetiyle yapılarak giderileceği şeklinde bildirme ettiğine yer verildi. Ana nefeslik aspiratörü modernizasyonu amacıyla ayrılan 2 milyon liralık ödeneğin dahi harcanmadığı, gerekli modernizasyonun yapılmadığı için alım yetkililerinin ihmalde bulunduğu iddianamede meydan aldı.

İddianamede antrparantez personelin ehliyetli terbiye almadan 30 zaman olması gereken patlatma süresinin elan az olduğu dahi düzlük aldı. Tutuklu kurum müdürü Alet Özdemir facianın meydana geldiği aktarılma müsaade veya tatil nedeniyle gaz izleme merkezinde bir tane birey olduğunu söyledi. İddianamede gaz izleme merkezinde rastgele defa iki görevlinin olması gerektiğine özen çekildi.

Çalım Müdür Yardımcısı Salih Akkuş yeterli hikmet ve tecrübesi bulunmayanların iştirakçi güvenliği ve yönetsel yönden yetişkin mevkilerde fariza yaptığını; cümle yetkilerinin elinden alındığını 2020 yılından bu yana yeraltındaki hiçbir işyerine girmediğini sözlerine ekledi.

“Patlama riskine rağmen işçilerin kararına bırakılmış”

Geriye çevrik doğal gaz sensörü verileri incelendiği bu verilerde 6 el ikaz, 5 kere alarm seviyesinde değerler görülmesine rağmen aheste bölgede patlatma işleminin adeta alışılagelen ayrımsız taş nakız işlemi gibi işçilerin kararına bırakıldığına yer sunulan iddianamede şöyle denildi:

“14/10/2022 tarihinde saat 18.09’üstelik gerçekleşen ve ölümlere sebebiyet veren patlamaya ilgilendiren doğal gaz sensörleri kayıtları incelendiğinde; 6 sefer uyarma (yüzde 1 bataklık gazı yüksekliği) 5 posta alarm (yüzdelik 1,5 metan yüksekliği) değerlerinin görüldüğü, antrparantez umum dedektörlerinin geriye dönük bataklık gazı gazı ve karbonmonoksit değerlerine bakıldığında maden içerisinde süregelen gösterişli doğal gaz birikiminin/yükselmelerinin olduğu, çokça riskli aksiyon kategorisinde kâin ve iş güvenliğinin en son seviyede tutulmasını müstelzim maden sektöründe herhangi bir soy metan yükselmesinin takibe, değerlendirmeye ve analize tabi tutulması gerekirken amiyane benzeri olay kabil karşılandığı, daraç doğal gaz strateji personel sayısı ve müdahalesinin olduğu, mühendislerin ve ustabaşlarının beyaz zehir içerisinde olmadıkları ve bu uyarıları değerlendirmeye almadıkları, kezalik seçme patlama sonrası cidar arkası muamma metan sıkışması (degajman) olabileceğinin madenciler marifetiyle bilindiği, hoppadak yüzdelik 1 (uyartı) yüzde 1,5 (alarm) ile sınırlarına bakılarak hırslı patlatılması ve bu işlerin mühendislik bilgisi ve kararı dışında yapılması, herhangi bir olayın eroin kültürü ve tekniği süresince değerlendirilmesi ve çözümleme edilmesi gerekirken alışılagelen ayrımsız taş melez işlemi yahut inşaat işlemi üzere işçilerin değişmeyen ve ihtiyaçlarına bırakıldığı, Geriye çevrik vehleten karbonmonoksit ve bataklık gazı değerlerindeki itila değerleri incelendiğinde, çeperleri/artıkları likidasyon için aşağılık patlatmaların (patara) yapıldığı, bahse konu bu 1-2 tutku lokumu ile yapılan çeperleri özleştirme patlatmalarının hırslı patlatma güvenliği açısından risk içerdiği, bu işlemin kararının beceri verilere bakarak değil barutçu ve işçilerin değerlendirmesine bırakıldığı ve rutin tıpkı muamelat haline dönüştürüldüğü, Beyaz Zehir içerisinde kömür çıkarırken şiddetli kullanımının kilolu olduğu, arın bölgesinden özlem kullanılarak 1-2 metre derinliğinde kömürün patlatma ile damarından sökülerek alındığı, kömürün, içeriğinde bataklık gazı gazı barındırdığı, bataklık gazı gazının müvellidülhumuza ve ateşleyici ile tetiklendiğinde grizu patlamalarına defa açtığı, tetebbu ile metan birikimine balya gelmeden yahut bataklık gazı püskürmesine sefer açmadan patlatma yazmak ve palazlanmak için kömür içerisine araştırı işlemi uygulandığı ve ölçümlerinin yapıldığı, hangi büyüklüğünde mesafede aynı tetkik yapılması mevzuatta belirli iken sakıncasız mesafenin hiçe sayılarak şiddetli patlatması gerçekleştirildiği, seçme adımı ölçülere dair mevzuat düzenlemelerine karşın bu konuda tedbirsizlik zinciri ve koordinasyonsuzluk olduğu anlaşılmıştır.”

İddianamede kalça ihlallerinin yaygınlaşması, denetimsizliğin işletmede disiplinsizliğe hastalık olduğu ve “Bilimsel anlayıştan uzak mahir şakirt tecrübesiyle yönetildiği” değerlendirilmesine dikkat çekildi.