– Bu örtmeler kadınların duygularına yüzyıllardır dragoman oluyor

Adlı modacıların gözdesi ‘Tokalı örtme’

BOLU – Üzüntülü’te kadınların kullandığı, tokalı örtme olarak bildik ve yüzyıllık ayrımsız mazisi olan başörtü motifleri adlı modacıların gözdesi haline geldi. Tokalı örtmeler sakat zamanlarda dayanabilen konuşmayan kadınların önsezi durumlarına ve yüklemek istedikleri mesajlara dilmaç oluyordu.

Bolu’nun Kederli ilçesinde çağ önceye kadar kadınların başörtülerde işlemiş olduğu örge ve desenler adlı modaevlerinin gözdesi haline gelmiş durumda. Üzüntülü’e özgü başörtüsü olan ve 2016’da Türk Nişancı ve Marka Kurumu tarafından tescillenen tokalı örtme, günümüzde oylumlu yerini koruyor. O dönemde kadınların stabil konuşmamasından etraf tokalı örtmede mesajlar verilirdi. İnsanlar kadınların ihtisas durumlarını, çeki ve mutlu olduğu anları başörtüsünün motiflerine bakarak anlayabiliyorlardı. El emeği ile yapı tezgahlarında yapılan ve Bolu’nun tescilli ürünü olan örtmelerin ati nesillere aktarılması üzere kadınlar var gücüyle çalışıyor.

“Bolu’nun önce coğrafi tescilli ürünüdür”

Göynük’e özgü tokalı örtmeyle ait bilgelik veren el sanatları eğitmeni Merve Akı, “Başörtüsü ‘tokalı örtme’ yerine bilinir. Göynük’ün yöresel örtüsüdür. Tokalı örtme, Bolu’nun geçmiş coğrafi tescilli ürünüdür. Yaptığımız ayrımsız tokalı örtme 2018 yılında Cumhurbaşkanlığı’nın düzenlediği ayrımsız yarışmada Türkiye ikincisi oldu. Tokalı örtmenin özelliği desenlerinin içtimai mesaj vermesi ve manalı hikayeleridir. Tokalı örtüsünün iki kısmında alınlık dediğimiz düzlük vardır. Örtünün tıpkı kısmında henüz hareketli, yeşil, turuncu, zerrin yeşil elvan var. Etkili kısmı alnıma getirdiğimizde ‘Ben zaman mutluyum, keyfim durumunda, neşeliyim’ anlamını taşır. Örtünün ikinci yüzünü olan dip rengi karşı kısıntı getirilirse hele yağız uzanım da varsa ‘Ben mutsuzum, keyfim yerinde değil’ diye niteleyerek toplumsal tasavvur verilir. Eskiden kadınlar haddinden fazla konuşmadığı amacıyla desenlerle fikir veririlerdi. Tokalı örtmede haddinden fazla balaban manalar haiz desenler var. Elti çatlatan, amor mektubu, kaymakam başı, mezar taşı gibi isimleri var bu desenlerin. Örtüde hece taşı varsa matemli olduğum, yakınımı kaybettiğim manası taşır ve el beyninde ona bakarak davranılır. Örtüde çeri başı varsa eşinin veya oğlunun çeri olduğu manasını taşır ve el beyninde ona bakarak davranılırdı. Eğer örtüde yüzük oyunu kaşı yahut aşk mektubu yazması varsa kişinin nişanlı sözlü olduğu anlamı çıkıyordu. Elti çatlatan figürü varsa iki elti ortada yük var demekti” dedi.

“Modacıların dikkatini çekti”

2018’da düzenlenen yarışmada yaptıkları tokalı örtmenin Türkiye ikincisi olduktan bilahare adlı modacıların dikkatini çektiğini aktaran Seyelan, “Tığ o periyot belediyenin kontrolünde bu işin büyümesini istedik. Elti çatlatan yahut tıpkısı oyuntu taşını bir pantolon paçasında kullanmak istemiyoruz, elden başörtüsü namına dokuyoruz. Perdede makascık, kırlentlerimizde, kabak çekirdeği kullanıyoruz. Bunları sülale tekstilinde yahut kıyafette kullanıyoruz amma anlam ve hikayesi olan desenleri başörtüsü kendisine kullanıyoruz” diye niteleyerek konuştu.

“Ünlü moda evleri havale veriyor”

İl Hars Turizm Müdürü Melik Doğanay ise, “Kederli birçok medeniyete eş sahipliği yapmıştır, aynı zamanda Akşemseddin’in diyarıdır. Ecdadımızın yapmış olduğu gelişigüzel figürde bire bir deme var. Ecdadımız şu dakika emoji dediğimiz bu figürleri 600 sene geçmiş yapmış. Bu örtüler 100 almanak tarihi oluşum tezgahlarından işleniyor. Vakit Kaybetmeden Üzüntülü’e katışıksız tokalı çit basmaları için ünlü moda evleri sipariş veriyor” şeklinde konuştu.

Bolu İl Firez Turizm Müdür Yardımcısı Semra Baykır ise tokalı antika ile figürlerin haddinden fazla anlamlı olduğunu söyledi.