MEHMET EMİN YAVUZ/ELİF SARIHAN – Bolu’dahi kadınlar, Elemli’ün coğrafi işaretli halk sanatlarından “tokalı örtme”yi tezgahlarda dokuyarak gelecek nesillere aktarıyor.
Tarihi, kültürel ve tabii güzelliklerini itinayla esirgeyici Göynük’e başmaklık tıpkı asıl başörtüsü olan ve 2016’dahi Türk Patent ve Marka Kurumu (TÜRKPATENT) tarafından tescillenen tokalı örtme, uray bünyesindeki El Sanatları Terbiye Merkezinde dokunuyor.
Unutulmaya beniz tutmuş halk sanatının yaşatılması amacıyla kursların da verildiği merkezde kısaca 2 ay süren eğitimlere katılan 18-60 yaş aralığındaki kadınlar, mahirane öğreticiler gözetiminde tezgahlarda tokalı örtme dokuyor.
Bir geleneği yaşatmalarının birlikte satışından dirimlik bile elde eden kadınlar, beherglas motife mutluluklarını, hüzünlerini, sevgilerini ve özlemlerini işliyor.
Elemli Belediyesi Umum Sanatları Yetişek Merkezi eğitmeni Merve Seyelan, AA muhabirine, İŞKUR işbirliğinde yaklaşık 10 yıldır bitmeme fail kurslarda 150’yi fazla kadına eğitim bilimi verdiklerini söyledi.
Eğitim Bilimi alan kadınların evinde dokuduğu tokalı örtmeleri Göynük esnafı aracılığıyla turistlere sattığını anlatan Akı, “Kursiyerler bu döngüyle hem unutulmaya beniz tutmuş ahali sanatının geleceğe aktarımına hem dahi ev ekonomisine yardım sağlanmış oluyor.” diyerek konuştu.
Akı, “tokalı örtme” isminin, antika üzerindeki kısa kenar saçaklarına bağlanan al püsküllere yörede “toka” denilmesiyle ilgisinin bulunduğunu belen ederek şunları kaydetti:
“Tokalı örtmenin yapım aşaması oldukça bilek. Tezgaha girmeden esbak bölük oldukça yetişkin. Cehre ipliği kullanıyoruz. Bürümcük, aceleci dediğimiz bire bir ip ve pamuktan yapılıyor, düğümlü ayrımsız yapısı var. Bunu doğrudan tezgaha taktığımızda düğümlenerek kopabiliyor. Biz bunu önceki unla pişiriyoruz. Unla çirişleme işlemini yaptıktan bilahare çividen çiviye gerdirerek çözgüsünü yaptırıyoruz. Çözgü sonrasında külliyen haline getirip oluşum tezgahımıza takıyoruz.”
Nesiç tezgahının başına geçen kadınların duygularını motiflere yansıttığını dile getiren Akı, “Tokalı örtünün alınlık dediğimiz kısmında yoğun desenler varsa ‘mutsuzum, üzgünüm’ şeklinde tema veriliyor. El ortada o kadına ona göre davranılıyor. Henüz enerjik renkler varsa ‘mutluyum, neşeliyim’ anlamına geliyor. Desenlerde yüzük taşı var ise sözlü veya adaklı, mezar taşı var ise matemli, er başı var ise eşinin, oğlunun asker olduğu biliniyor, o şekilde davranılıyor.” ifadesini kullandı.
