Batman’ın Kozluk ilçesinin yaklaşık 400 nüfuslu Derince köyünde kuşaktan kuşağa sabık kayaç tuzu üretimi, 45 hanenin bir tane itilaf kaynağı oldu.

Derince köyü sakinleri, yılın 4 ayını kayaç tuzu üretimiyle geçiriyor. İlkbahar sonunda köyde başlayan tuz mesaisi, güzün tamamlanıyor.

Dağlardaki tabii temel suyunun brandadan yapılan biriktirim havuzlarında toplanıp, suyun buharlaşmasıyla elde edilen kaya tuzu, ayrıntılı çarpışma gerektiriyor.

Kentte bazen 40 dereceyi aşan sıcaklıkta üretilen sodyum klorür sayesinde Derinceliler mevsimlik işçi adına başka illere göç etmek zorunda kalmadan doğdukları topraklarda geçimini sağlıyor.

Kimyasal kullanılmadan natürel yöntemlerle üretilen kayaç tuzu, köylüler aracılığıyla bazı bazı kere kenarında satılıyor, ekseriyetle üstelik sipariş üzerine toprak illerine gönderiliyor.

Kayaç tuzu, özellikle salamura mahsulat, sızgıt, peynir ve bitap yapımında kullanılıyor.

“Bu köyün dirimsel kaynağı tuz”

Derince köyü muhtarı Cuma Yüksel, AA muhabirine, kaya tuzu üretiminin köyde yıllardır nesilden nesle devam ettiğini söyledi.

Köylülerin geçimini sodyum klorür üretiminden kazandığını, yılın 4 ayını tuz üreterek geçirdiklerini anlatım fail Yüksel, ilkbaharın böylelikle başladıkları üretimi sonbaharda düşen yağmurla sonlandırdıklarını belirtti.

“Sıcaklığın derecesi hangi kadar yüksekse sodyum klorür hem pir hem beyaz oluyor, üretimi bile artıyor.” diyen Yüksel, sıcakta çalışmanın ise çokça baskı olduğunu anlattı.

Yüksel, köyün tamamının tuz üretiminde çalıştığı için yaz sezonunda çalışmak için gurbete gitmediğini tabir etti.

“4 ay çalışıyor, ürettiğimiz tuzu satıyoruz. Bu köyde kimesne sezonluk işçi yerine apayrı yere gitmiyor. Bu köyün dirimlik kaynağı tuz. Bire Bir sezonda kestirmece 600-700 ton sodyum klorür üretiyoruz. Üretilen tuzu Diyarbakır, Muş, Bitlis ve Van üzere nahiye illerine götürüyoruz. Bu işi babalarımız dedelerimizden devraldı, tığ bile babalarımızdan devraldık, bizden sonradan dahi çocuklarımız devralacak.” ifadelerini kullanan Yüksel, şişman emekle ürettikleri kaya tuzunun tamamını bakir zaman gelmeden sattıklarını söyledi.

“Tuz olmasaydı mecburen gurbete gideceklerdi”

Yaklaşık 20 yıldır tuz üretimi eden Serhat Yüksel, tabii soy suyunu bir hafta, 10 dönüş dinlendirdikten sonraları kurumaya bıraktıklarını anlattı.

Yüksel, “Hava sıcak oldu mu sodyum klorür elan bozulmamış çıkıyor. Kuruduktan sonra torbalara dolduruyor ve satıyoruz.” dedi.

Tıpkı kısmını makinede öğüterek sofralık tuza dönüştürdüklerini dile getiren Yüksel, isteğe göre bu şekilde bile satışını yaptıklarını aktardı.

Yüksel, üretiminden paketlenmesine ve satışına kadar seçme işlemi kendilerinin yaptığına belen ederek şunları kaydetti:

“Hava sıcaklığı tuz üzere gür ama bizim amacıyla mebzul değil. Sabah 05.00’te başlıyor 10.00’a büyüklüğünde çalışıyoruz. Henüz sonraları 17.00’da başlayıp 20.00’ye kadar yine çalışıyoruz. Sıcakta çok baskı. Köyün tamamı bu aha çalışıyor, apayrı dirimsel namevcut. Sodyum Klorür olmasaydı bizim köyde hiç kimesne kalmazdı, mecburen gurbete gideceklerdi. Ama Allah’a şükürler olsun burası kapımızın önü, burada çalışıyoruz.”

“Kaya tuzu bizi burada tutuyor”

Üreticilerden Cenbeli Yüksel birlikte tuz üretimini çocuklarına ve torunlarına bırakacaklarını dile getirerek, “Güneşin altında çalışıp tuz sağlamak tahakküm. Bata Çıka tuz üretiyoruz amma gine üstelik evimizdeyiz, gurbete gitmiyoruz. Bu olmasaydı yaz aylarında sezonluk işçi yerine batıya yahut Karadeniz’e fındık toplamaya giderdik. Gençlerimiz üstelik bizimle gelişigüzel, yanımızdalar. Kaya tuzu bizi burada tutuyor, dirimsel kaynağımız budur. Geçimimizi bununla sağlıyoruz.” ifadelerini kullandı.

Karakulak Demir ise Siirt’in Veyselkarani beldesinde yaşadığını, yakınlarını müzakere üzere Elazığ’a giderken uğradığı Derince köyünden sodyum klorür satın aldığını anlattı.

Peynir yapımında kayaç tuzu yeğleme ettiğini belirten Demir, “Bu sodyum klorür saf olduğu için peynir bozulmuyor. Akrabalarım de istedi, onlara armağan kendisine götüreceğim. Evde üstelik daim kullanıyoruz.” dedi.