Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, Bartın’daki beyaz zehir faciası hakkında TBMM’ye bilgi verdi. Dönmez, faciada yaşamını yitiren işçiler amacıyla, “adam başı mecmu 1,5 milyon liranın üstünde tıpkı ifa yapılacaktır” dedi. Dönmez’in açıklamalarına aksülamel gösteren CHP ve HDP milletvekilleri “İstifa edin” çağrısı yaptı.
Enerji ve Tabiatıyla Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, Bartın’ın Amasra ilçesinde 41 işçinin ölümüyle sonuçlanan maden faciasıyla ilgili zaman TBMM Genel Kurulu’nu bilgilendirildi. Dönmez, özetle şunları söyledi:
“ELİM KAYMAKAMLIK: 14 Ilk Teşrin Cuma Namazı akşamı saat 18: 10 sıralarında, Türkiye Taşkömürü Kurumu (TTK) Amasra Müessesesi’nde ülkemizi yasa boğan dram tıpkı maden kazası meydana gelmiştir. Ilçe haberini alır almaz İçişleri Bakanı’mız ve Iş ve Içtimai Düzenlilik Bakanı’mızla birlikte olay adına vukuf ederek çalışmaları bizzat yerinde koordine ettik, hep kurumlarımızı dahi teyakkuz durumuna geçirdik. bahis konusu çetin hadisenin, metan gazının boşalmasına ilişkin kendisine grizu patlaması şeklinde meydana geldiği değerlendirilmektedir. Patlamanın peşi sıra galeride kısmi yangınlar oluşmuş, keza kömür üretiminin yapıldığı alanda birlikte bölümsel göçükler meydana gelmiştir.
110 MADENCİ KARDEŞİMİZ ÇALIŞMAKTAYDI: Kazanın meydana geldiği 16: 00-24: 00 vardiyasında 110 madenci kardeşimiz çalışmaktaydı. İşletmedeki tahlisiye, yani kurtarma ekiplerimiz yoluyla ivedilikle vadi altında arama-istirdat çalışmalarına başlanmıştır. TTK Amasra Müessesemizde 30 tahlisiyecimiz bulunmaktadır. Ayrıca Zonguldak, Bartın, Ankara ve Kütahya’dan birlikte hep 110 nefis arttırma tahlisiye ekipleri, beyaz zehir ocağındaki arama-kurtarma çalışmalarında saha altında görev almıştır. Bartın, Sakarya, Kütahya, Karabük, Zonguldak, Eskişehir, Bolu, Düzce, Kastamonu, Samsun ve Ankara illerinden 116 kişilik AFAD taharri-kurtarma ekibi bile çalışmalara bindi yöneltmek için bölgeye irsal edilmiştir.
MÜESSESEDE ÜRETİME, FALİYETE DURULUK VERİLDİ: Madencilerimizden 58’i iyi yerine boşaltma edildi, ne yazık ki 41 madenci kardeşimiz hayatını kaybetti, 11 madencimiz ise yanık namına hastanelere irsal edildi. 6 madencimiz, Esenlik Bakanlığı’nın cankurtaran uçağıyla İstanbul Çam ve Sakura Şehir Hastanesi’ne irsal edildi, kalan 5 yanık madencimizin tedavilerine de Bartın’bile devam edildi. Bugün itibarıyla sadece İstanbul’üstelik 6 madencimizin tedavisi bitmeme ediyor, Bartın’daki hep yaralı madencilerimiz üstelik hamdolsun taburcu oldu. Kazanın arkası sıra, 18 saat içerisinde kontrol-kurtarma faaliyetleri doğru ve müessesede da üretime, faaliyete mesafe verilmiştir. Yangının havayla irtibatını keserek söndürülmesi amacıyla iki noktadan baraj yapımı bile tamamlanmıştır.
37 MADENCİYE 1 İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI: TTK’nın 2010’dan bu yana yaptığı 677 milyon lira yatırımın yüzde 33’ü hisse senedi güvenliğine ayrılmıştır. TTK’nın 5 müessesinden genişlik küçüğü olan Amasra müessesine ise benzeri yıllar beyninde 77 milyon liralık envestisman yapılmıştır. Bu birlikte yüzdelik 40’a karşılama etmektedir. İlgili yönetmeliğe göre değme 250 çalışana bir hareket sağlığı ve güvenliği uzmanı görevlendirilmesi zorunluyken TTK Amasra Müessesemizde 580 çalışanımıza 16 aksiyon sağlığı ve güvenliği uzmanı görevlendirilmiştir. Başka benzeri tabir ile gelişigüzel 37 madencimize ayrımsız hisse senedi sağlığı ve güvenliği uzmanı düşmektedir. İş sağlığı ve güvenliği mevzuatı eliyle iş alanlarındaki bilcümle hareket ve prosedür basamaklarının risklerinin hareket güvenliği uzmanlarınca değerlendirilmesi zorunluluğu getirilmiştir ve bu kurumda icraat birlikte bu düzenlemelere göre yapılmaktadır.
EN SERENCAM DENETİM 21 AĞUSTOS’TA BAŞLADI: Türkiye’üstelik kamu madenleri denetlemekle vazifeli olan ve mutluluk genelinde riziko gruplarını da dikkate alarak 8 bin denetim gerçekleştiren Beyaz Zehir ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü tarafından, düzlük altı kömür ocakları yılda bildirme bir iki 4 sefer denetlenmektedir. Bu kapsamda TTK Amasra Müessesesi’nin birlikte bu yıl yapılan dördüncü, yani sonuç yapılan denetimi 21-27 Ağustos tarihleri beyninde yer şeş uzmanları marifetiyle durumunda denetimi gerçekleştirildi. Bu denetimlerde teknik ve idari düzenlemelere çap bir başlık tayin edilmemiştir. Özge denetimlere gelince, işletmenin eylül kocaoğlan içerisinde TTK İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitim Daire Başkanlığı, yani bu iç denetleme, ustalık elemanları eliyle denetlendiğini gördük. Kezalik Emek ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın hisse senedi müfettişlerince de denetim yapıldı.
Kazanın arkası sıra başlayan adli ve yönetsel soruşturmalara gelince, olayın meydana geldiği önce andan itibaren Bartın Cumhuriyet Altını Başsavcılığı tarafından 6 savcı vazifelendirilmek suretiyle adli sormaca başlatılmıştır. Bakanlığımız ile Iş ve Içtimai Düzenlilik Bakanlığı vasıtasıyla ayrıca idari, teknik soruşturma ve denetimler başlatıldı. Olayın tekmil boyutları ile açıklığa kavuşması üzere lüzumlu herhangi bir çeşit desteği ilişkin denetim birimlerine vereceğiz.
SAYIŞTAY RAPORUNA YANIT VERDİ: Kazanın yaşandığı geçmiş dakikalarda Sayıştay raporları kamuoyunda gündeme getirilmiştir. Konuyla ilişkin olarak düşünülerek ya dahi bilmeyerek ortaya atık iddialara mesafe aktarmak istiyorum. Sizin da bildiğiniz kadar Sayıştay, TBMM namına kamu idarelerinin finansal elektrik, karar ve işlemlerini denetlemekle görevlidir. Nakız böyleyken 2017 ve 2019 yılları Sayıştay raporlarında düz düz ‘Solunabilir ve Patlayabilir Tozla Mücadele’ başlığı altındaki hususların dikkate alınmadığı iddiası ortaya atılmıştır. Bu iddiaya ilgilendiren ölçümler ve kontroller tüm yapılmakta ve mevzuatta belirtildiği seviyede tutulmaktadır. İkinci kendisine, Soma ve Ermenek kazalarından bilahare mevzuattaki düzenlemelere istinaden TTK’da iyileştirmeler yapılmadığına dayalı iddialar ortaya atıldı. Yekpare müesseselerde bulunan toplanmış 200 kilometrelik kayran şeş açıklıklarında ‘hayat hattı’ organizasyon edildi. Yer altı ferdi kurtarıcı maske değiş istasyonları kuruldu. Yekpare hareket süreçleri için risk kıymetlendirme yükümlülüğü getirilmiş, bu başlık kurum marifetiyle inceden inceye izleme edilmiştir. Meydan altında bataklık gazı, müvellidülhumuza, karbonmonoksit, müvellidülma sülfür, kıvılcım ve gelgel hızını ölçen sensörlerin bulunması zorunluluğu bile adına getirilmiştir. Ayrıca mutlak etkin her ekipte arz birkaç tıpkısı skor turist ölçüm cihazı da bulunmaktadır. Antrparantez taşıyıcı danışma ve ivedi ikaz sistemi, tahlisiye cihazı, el tipi yalın ve basınç ölçer, çoklu doğal gaz çözümleme seti, merkezi doğal gaz strateji seti, exproof alıcı, ana nefeslik aspiratör modernizasyonu, kişisel oksijen maskeleri, antistatik hareket elbiseleri, basın teneffüs istasyonları, hudayinabit cuşuhuruş sönüm sistemleri, sekunder havalandırma pervaneleri gibi burada sayamayacağım lazım bireysel gerekse bile sahaya müteveccih hep işler yapıldı.
VERİLER BİRBİRİNİ TEYİT EDİYOR: Düzlük altındaki hep mücahede alanlarının albeni methal ve çıkışını murakabe etmek ve yoklamak amacıyla altılı ganyan sensörler tesis edilmiştir. Bu sensörler, seçkin müessesemizde mevcut merkezi gaz izlem birimlerinden izleme edilmektedir. Bunu şöyle beğenmek icabında çalışan beherglas ekibin elinde doğal gaz dedektörleri var. Antrparantez çalıştığı ortamlarda sabit kuruluş edilmiş dedektörler var. Bunlar okumuş ve sesli ihtar yapıyor. Belli seviyelere geldiği zaman gaz miktarları, bunlar yapılıyor. Bununla birlikte yetinilmemiş, benzeri sinyal hattı ile işletmenin üstünde merkezi gaz takip sistemi müesses, orada da sonsuz operatörler bu durumu izliyor. Verilerden herhangi birisinde ihtilaf olması yerinde dahi elhak birbiriyle teslim ediyorlar.
Üçüncü olarak, Sayıştay raporunda ‘Kurum Degajman Yönergesi hükümlerinin titizce uygulanması gerekmektedir’ ifadesi da kamuoyunda düzlük aldı. Sayıştay’ın bulguları ortada vadi kayran Hava Degaj Yönergesi’hangi da tekrar ayrımsız şekilde uyma edilmektedir. 2020 yılı içerisinde Mesai ve Toplumsal Düzenlilik Bakanlığı aksiyon denetçilerince kurum gelişim yerlerinde umum 26 denetim işlenmiş olup, bunun dört tanesi Amasra Taşkömürü Müessesi düzlük altı işletmelerinde gerçekleştirilmiştir. Tekrar bakanlığımıza sınırlı Maden ve Yer Yağı İşleri Genel Müdürlüğü görevlilerince hava gelişim yerlerinde 45 denetleme işlenmiş olup, bunun 7’si Amasra işletme müessesi yer altı gelişim yerlerinde gerçekleşmiştir.
Sayıştay raporlarında bahsedilen hususla ilgili namına, aslında denetime yetkili olan MAPEG denetçileri ile Mesai Bakanlığı aksiyon sağlığı ve güvenliği denetçileri yoluyla seçme tespitte dahi bulunulmamıştır. Kazanın olduğu ahit, Sayıştay raporundaki ifadeler çarpıtılarak, kömürün içerisinde düz alan metan gazı miktarı, çalışılan ortamda faziletli bataklık gazı gazı tespit edildi şeklinde dahi lanse edildi. bahis konusu ifade, o aktarılma üstelik açıklandığı kadar ağız ağıza yanlıştır. Kömürün içindeki bataklık gazı miktarı ile ocaktaki havalandırma içerisindeki bataklık gazı oranı birbirinden değişik konulardır. Grizu patlamaları, kömürdeki metan miktarı değil, ortamdaki çekicilik içerisindeki bataklık gazı yüzdesi ile ilgilidir. Adı sabık raporlar, TBMM KİT Komisyonu’nda bile görüşülmüş, tezkiye birlikte edilmiştir.
İHMAL VARSA GEREĞİ YAPILACAK: Yelek ve patlamaya müteveccih ortaya atık iddialara gelince, acun genelinde düzenlenen madencilik faaliyetlerinin birçoğunda perforaj ve patlatma yöntemi kullanılmaktadır. İşin gereği kendisine asgari seviyede ve kontrollü namına ülkemizde da yeniden beceri düzenlemelere uyma edilerek uygulanmaktadır. Sonuç olarak, maden ocağının patlayacağı iddialarına bile açıklık değirmek istiyorum. Düzlük şeş bütün say alanları ve antre-depar alanları bataklık gazı, müvellidülhumuza, karbondioksit, karbonmonoksit, hidrojen sülfür, kıvılcım ve albeni hızı ölçümleri ile 24 saat süresince sürekli izlenmekte ve bilgiler üstelik anahtar altına alınmaktadır. Yani o işletmemizde, ayrımsız uçaklarda olduğu kabilinden karaca kutumuz var. O temel kadar gerçekleşen bütün ölçümler, aşağı ve yukarıdaki görevlilerin arasındaki herhangi bir çeşit telsiz ve telefon konuşması pusat altında. Bunların kâffesi birlikte tetkik ve denetime bağımlı olacak. Hiçbir endişeniz olmasın, sunu ufak benzeri ihmal varsa gereği yapılacak.
Burada birisi detone ya birlikte kusursuz demedim. Yapılan geçmiş tespitleri sizlerle paylaşıyorum. Havadaki metan gazı oranının yüzde 5 ila yüzde 15 beyninde olması, bildirme ufak benzeri alev vb. ısı kaynağı ile ilişki etmesi halinde grizu patlaması meydana gelmektedir. Üç molekül ayrımsız arada olursa patlama oluyor. Bire Bir mutat namına yanıcı husus ki burada metan, gayr çekicilik, ayrımsız diğer üçüncüsü dahi acıklı madde, yani ısı kaynağı. Ayrıca şu hususları bile afişe etmek isterim kim İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği’ne göre maden iş yerlerinde ortamda yüzdelik 1 oranında metan bulunması yerinde patlatma yapılmaz. Bunlar, mevzuatta yer düzlük eşik değerler. Yüzde 1,5 metan varsa emniyet gayeli hayatiyet kesilir, yüzdelik 2 metan bulunması durumunda birlikte madenciler iş ortamından tahliye edilir. Gaz izlem sensörleri ile da ortamdaki doğal gaz makul değerlerin konusunda çıktığında, biraz evvel da rapor ettiğim kadar ünlü ve görgülü alarm verilerek çalışanlar uyarılmaktadır. TTK Amasra Müessesesi’hangi kurulan sensörler ile bataklık gazı oranı yüzdelik 1,5 değerine ulaştığında hem merkezi gaz takip sisteminde hem üstelik düzlük altındaki sistemde solgun kandil yanmakta, ünlü uyartı vermektedir. Akabinde merkezi doğal gaz takip birimi eliyle ilişkin birimler aceleten telefon ile bilgilendirilip hep takibe alınmaktadır. Bataklık Gazı oranı yüzdelik 2 değerini bulduğunda saha altındaki sistemde ve meydan üstündeki gaz izleme merkezinde al alarm devreye girer ve müstacelen acil ebat prosedürü işletilmek suretiyle çalışanlar tahliye edilerek bozulmamış havaya çıkarılmaktadır.
PATLAMADAN ÖNCEKİ SON ÖLÇÜM YÜZDELIK 1,69: Kazandan önceki sonuç kayıtlar incelendiğinde, ortamdaki metan gazı oranı önceki yüzde 1,5 seviyesine nail, saat 18: 05 sularında itimat amaçlı elektrik kesilmiştir. Saat 18: 09’bile ise akibet araç, havadaki bataklık gazı oranının yüzdelik 1,69 namına ölçüldüğünü göstermektedir. 18: 09’dan sonraları vasıta alınamadı. Kamu değerlendirmelerimiz o saatten sonradan, bu patlama 18: 10 sularında ulaştı. Patlama anındaki metan seviyeleri, merkezi gaz izleme sisteminde ölçülen bu. Şimdi maharet birimler, bilirkişiler, yukarıda kayıtlarda bu değerleri tek tek değerlendirecek.
KİŞİ BAŞI 1,5 MİLYON LİRA TAZMİNAT: Kaymakamlik sonrası yapılacak ödemelerden dahi bahsetmek istiyorum. Mesul kimse çıkartılacak ortaya, kimseyi dahi gizlemeyeceğiz. AFAD, TTK, Türk-İş Sendikası, Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığı’mız ve Karı ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’mız eliyle kişi başına hep 1,5 milyon liranın üzerinde tıpkısı ifa yapılacaktır. Halihazırda bu ödemeler bile yapılmaya başlanmıştır. Gine kazanın meydana geldiği evvel andan itibaren devletimiz cemi gurur ve imkanları ile Bartın’daydı. Afiyet Bakanlığı’mız, 15 UMKE timi, 262 personel, 51 cankurtaran ile 2 tayyare ambulans ile kazazedelerin ilk sağlık müdahalesini ve hastanelere sevkini gerçekleştirmiştir. Mavera yandan az buçuk ilk de tabir ettiğim kabil, şehitlerimizin ödemelerine başlandı. Proses sunu gelişmemiş süre zarfında tamamlanacaktır. Şehitlerimizin emaneti bizimdir. Madenci kardeşlerimizin evlatları bizim emanetimizdir. Eğitim, esenlik, aksiyon bulma kadar müstelzim temas makule desteği kendilerine vereceğiz.”
Fatih Dönmez’in açıklamalarına tepki gösteren CHP ve HDP milletvekilleri “İstifa edin” çağrısı yaptı.
